زاها حدید

تولد و تحصیل

زاها حدید متولد ۳۱ اکتبر سال ۱۹۵۰ در بغداد، پایتخت کشور عراق است. خانواده‌ی او از متمولین شهر بغداد بودند. پدر او، محمد الحاج حسین حدید، یک صنعتگر معروف بود. وی یکی از مؤسسان گروه سیاسی الاهالی نیز بود که در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ فعالیت‌های جدی داشت. فعالیت‌های سیاسی پدر زاها زیاد بود و این صنعتگر شناخته شده، در تأسیس حذب ناسیونال دموکرات عراق نیز مشارکت کرد و از سال ۱۹۵۸ و بعد از کودتای ضد سلطنتی عراق، به عنوان وزیر اقتصاد شروع به کار کرد.

مادر زاها، هنرمندی از شهر موصل بود و وجیحه السبونی نام داشت. برادر زاها، فولاذ محمد حدید، نویسنده بود. خانواده‌ی حدید که ثروت زیادی داشتند، دختر خود را در دهه‌ی ۱۹۶۰ برای ادامه‌ی تحصیل به مدارس شبانه روزی سوئیس و انگلستان اعزام کردند.

زاها برای ادامه‌ی تحصیلات دانشگاهی در رشته‌ی ریاضیات به دانشگاه آمریکایی بیروت رفت و در سال ۱۹۷۲ وارد دانشکده‌ی معماری انجمن معماری لندن شد. او در این دانشگاه از دروس استادانی همچون رم کولهاس، الیا زنگلیس و برنارد چومی بهره برد.

معمار 89 درجه ای

استادان زاها حدید، نظر بسیار مثبتی نسبت به او دارند. کولهاس در مصاحبه‌ای با گاردین، او را (سیاره ای در مدار خودش) توصیف کرده است. زنگلیس در مورد او میگوید :

زاها حدید بهترین دانشجویی بود که من داشتم. ما به او معمار 89 درجه‌ای می‌گفتیم. هیچ چیز در طراحی‌های او ۹۰ درجه نبود. زاها چشم اندازی خاص به محیط داشت. تمام ساختمان‌های طراحی شده توسط او به قطعات بسیار کوچک تقسیم می‌شدند.

او علاقه‌ی زیادی به جزئیات نداشت. به عنوان مثال وقتی حدید یک راه پله می‌کشید، از شدت عصبانیت به حد انفجار می‌‌رسیدم. دید او روی تصاویر گسترده‌تر و نماهای بازتر متمرکز بود. وقتی کار به جزئیات می‌رسید، او می‌دانست که می‌توان بعداً آنها را اصلاح کرد؛ و حق هم با زاها بود. پروژه‌ی سال آخر زاها حدید در دانشگاه، نقاشی یک هتل با شباهت به یک پل بود. این طراحی از کارهای هنرمند سوپره ماتیست (والاگرا) روسی یعنی کازیمیر مالویچ الهام گرفته شده بود.

فعالیت کاری

حدید در سال ۱۹۷۷ از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و برای فعالیت شغلی نزد اساتید سابق خود یعنی کولهاس و زنگلیس رفت. دفتر آنها با نام (دفتر معماری شهری) در روتردام هلند قرار داشت. همکاری با کولهاس باعث شد که زاها با معمار مشهور، پیتر رایس ملاقات کند. رایس، نقش زیادی در تشویق حدید به ادامه‌ی طراحی داشت. زاها پس از مدتی مجوز شهروندی انگلستان را گرفت و در سال ۱۹۸۰، شرکت خود را با نام (دفتر معماری زاها حدید) تأسیس کرد.

پس از تأسیس شرکت، حدید به حرفه‌ی تدریس نیز وارد شد. او ابتدا در انجمن معماری لندن تدریس کرد و سپس دانشگاه‌های هاروارد، کمبریج، شیکاگو، هامبورگ، ایلینوی و کلمبیا نیز میزبان او بودند. او از همان سال‌های ابتدایی ورود به بازار کار، نام خود را با طراحی‌های انقلابی مشهور کرد. طرح‌های حدید در ژورنال‌ها و مجلات متنوع معماری منتشر می‌شدند. اگرچه طراحی‌های اولیه‌ی او با استقبال بالایی مواجه می‌شد؛ اما هیچکدام از آنها ساخته نمی‌شدند.

ملکه انحناها

روزنامه‌ی گاردین، زاها حدید را ملکه‌ی انحناها نامیده است. به بیان بسیاری از کارشناسان معماری، او هندسه‌ی معماری را دگرگون کرده و هویتی جدید و باشکوه به آن داده است. از بزرگترین آثار به یادماندنی این بانوی معمار می‌توان به مرکز ورزش‌های آبی لندن برای المپیک 2012، موزه‌ی هنر میشیگان در ایالات متحده آمریکا و سالن اپرای گوان جو در چین اشاره کرد.

برخی از طراحی‌های او پس از مرگش در سال ۲۰۱۶ ، ساخته شدند و برخی از آنها مانند استادیوم الوکره در قطر هنوز در حال ساخت هستند. زاها در سال‌های ابتدایی طراحی‌های بزرگ و بلند پروازانه‌ای انجام داد که ساخته نشدند. ساختمان Peak در هنگ کنگ یکی از این پروژه‌ها بود. پروژه‌ی معروف دیگر، طراحی ساختمان اوپرا در کاردیف بود. حدید در رقابت معماری این ساختمان پیروز شد؛ اما دولت ولز هیچ پولی به او پرداخت نکرد. اعتبار اصلی زاها در این دوران از تدریس در دانشگاه کسب شد.

اوج شهرت جهانی زاها حدید به سال ۱۹۸۸ بازمی‌گردد. او در این سال برای نمایش طراحی‌ها و نقاشی‌های خود در نمایشگاه طراحی‌های ساختارشکنانه در موزه‌ی هنر نیویورک انتخاب شد. این نمایشگاه توسط معمار مشهور، فیلیپ جانسون برگزار شده بود.

مشهورترین ساختمان‌های طراحی شده توسط زاها حدید

اولین طراحی‌های معمار مشهور عراقی-بریتانیایی، در سالهای ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۵ به مرحله ی ساخت رسیدند. در این سالها، منحنی‌های زیبای طراحی شده توسط زاها حدید شکل واقعی به خود گرفتند و فعالان صنعت معماری متوجه ظرفیت بالای طراحی‌های او شدند. پروژه‌هایی که در این مدت ساخته شدند، ساختمان‌های بزرگ و مشهور نبودند؛ اما شروعی مستحکم برای روند کاری حدید محسوب می شدند.

در ادامه با رسانه هنر و معماری ساباط همراه باشید تا با تعدادی از آثار معروف این معمار آشنا شویم.

ایستگاه آتشنشانی ویترا ( ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ )

سکوی پرش برجیزل ( ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲ )

ساختمان جانبی موزه ی اوردراپگارد ( ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ )

پاویون پل زاراگوزا ( ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ )

پل شیخ زاید ( ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۰ )

موزه ملی هنرهای قرن ۲۱ ( ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۰ )

سالن اپرای گوان جو ( ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ )

گلکسی سوهو پکن ( ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲)

مرکز حیدر علی‌اف باکو ( ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ )

مرکز هنری دانگدامون سئول ( ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ )

برج نوآوری دانشگاه هنگ کنگ ( ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴ )

اداره مدیریت بندری آنتورپ بلژیک ( ۲۰۱۶ )

فاز دوم برج میلاد

جوایز و افتخارات

معتبرترین افتخاری که زاها حدید در زندگی خود دریافت کرد، نشان امپراطوری CBE و DBE انگلستان بوده است. حدید عضو افتخاری آکادمی هنر آمریکا و مؤسسه‌ی معماری آمریکا بود. وی یکی از اعضای هیئت معتمدین بنیاد معماری نیز بود. این بنیاد اولین مرکز معماری مستقل در بریتانیا است و با هدف بهبود علوم معماری تأسیس شده است.

معتبرترین جایزه‌ی زاها حدید در عمر کاری خود، جایزه‌ی معماری پریتزکر بوده است. این جایزه در سال ۲۰۰۴ به او اهدا شد و حدید، به‌عنوان اولین بانویی که پریتزکر را دریافت کرد، شناخته شد. این جایزه توسط بنیاد هایت هرسال به یک معمار زنده اهدا می‌شود. سابقه‌ی جایزه‌ی پریتزکر به سال ۱۹۷۹ بازمیگردد و اکنون، خانواده‌ی پریتزکر وظیفه‌ی اجرای مراسم و اهدای مدال آن را بر عهده دارند. او معتبرترین جایزه‌ی معماری بریتانیا یعنی جایزه‌ی استرلینگ را نیز دو بار دریافت کرد.

بانوی قدرمند جهان

زاها حدید در سال ۲۰۰۸ در لیست ۱۰۰ بانوی قدرتمند مجله‌ی فوربز، جایگاه ۶۹ را تصاحب کرد. در سال 2010، مجله‌‌ی New Statesman او را در لیست ۵۰ فرد تأثیرگذار سال ۲۰۱۰ قرار داد.

مرگ

زاها حدید در سال ۲۰۱۶ ، پس از اتمام ساخت پروژه‌ی آنتورپ در بلژیک،  در پی حمله قلبی از دنیا رفت. مسئولان این شهر به پاس طراحی او، میدان روبه رویی این ساختمان را میدان زاها حدید نام نهادند.

---