طراحی داخلی چیست؟

در این مقاله از بخش معماری داخلی به شناخت مفهوم طراحی داخلی و بیان تاثیرات آن بر زندگی روزمره مردم پرداخته می‌­شود. همچنین اصولی که در طراحی داخلی می‌بایست مورد توجه قرار داده شوند بررسی می‌شوند. برای مطالعه این مطلب در ادامه با رسانه هنر و معماری ساباط همراه باشید.

معماری موضوعی است که همه  با آن سر و کار دارند. اگر کسی به یک سبک موسیقی خاص، تئاتر یا آثار هنری علاقه نداشته باشد؛ به سادگی می‌تواند از آنها اجتناب کند. اما معماری پدیده کاملاً متفاوتی است. یک پروژه معماری به صورت مداوم و برای مدت طولانی زندگی بسیاری از افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مسئله در خصوص فضاهای داخلی با شدت بیشتری خود را نشان می‌دهد. مردم بیشتر وقت خود را در فضاهای داخلی سپری می‌کنند و این امر تاثیر مستقیمی بر سلامت آنان دارد. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که طراحی داخلی تا چه اندازه مسئولیت بزرگی برای یک فرد حرفه‌ای است. طراح داخلی باید در خصوص پروژه‌ای که به دست گرفته تحقیق کرده و با هماهنگی های لازم، آن را برنامه‌ریزی و مدیریت کند تا بتواند محیطی کاملاً سالم و زیبا را فراهم آورد.

طراحی  داخلی یا دکوراسیون داخلی؟

عمدتاً دو موضوع طراحی و دکوراسیون داخلی با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. این امر ناشی از عدم شناخت کافی و پیش داوری‌های اشتباهی می‌شود که نسبت به این دو موضوع انجام می‌پذیرد. انتخاب اندودها، رنگ‌ها و پوشش‌های نهایی در یک فضای داخلی همگی جزو مهمترین جنبه‌های طراحی داخلی به شمار می‌روند اما این همه ماجرا نیست. در بحث طراحی داخلی قبل از هر اقدامی، درک رفتارها و تمایلات کاربران برای خلق فضایی زیبا و کاربردی ضرورت دارد.

نقطه شروع برای طراحی داخلی، سازماندهی گردش و حرکت در فضا (سیرکولاسیون) می‌باشد که بعضاً نیاز است برای رسیدن به طرحی مطلوب، طرح و پلان اولیه کمی دستکاری شود. در خصوص تقسیم و مرزبندی کردن فضاها می‌توان این کار رو به وسیله دیوارها، مبلمان و حتی اشیای دیگر انجام داد. اما در هر صورت در طراحی داخلی می‌بایست به شرایط راحتی کاربران و همچنین ارگونومی توجه کرد. تعیین و انتخاب مصالح و اندودهایی که بیشتر در معرض دید قرار خواهند گرفت آخرین مرحله از فرآیند طراحی داخلی است که به نوبه خود بسیار با اهمیت می‌باشد. این مرحله دید و تسلط طراح به موضوع در قبال خواسته‌ها و نیازهای کاربران را می‌رساند.

ترکیب‌بندی

به طور خلاصه ترکیب‌بندی یک پروژه عبارت است از مشخص کردن موقعیت مکانی تجهیزات، مبلمان و اشیا (اعم از ثابت یا متحرک) در فضایی که در دست طراحی است. پراکندگی و توزیع مناسب مبلمان و اشیا در فضا می‌تواند موجب سازماندهی جریان حرکت در فضا شده، مکان‌های ماندگاری را ایجاد کرده و نهایتاً منجر به ارائه سلسله مراتب فضایی مناسب گردد. در خصوص فضاهایی که دارای پلان معماری باز هستند، طراح آزادی عمل بیشتری دارد و تاثیر این مسئله در این قبیل فضاها پررنگ‌تر است. به عبارت دیگر چیدمان داخلی مناسب برای فضاهایی با پلان باز بسیار ضروری است. لوکوربوزیه و میس ون دروهه نخستین افرادی بودند که پلان‌ها و سلسله مراتب سنتی و متداول را به چالش کشیده و با کاهش مناطق وسیعی که برای سیرکولاسیون در فضا اختصاص می‌یافت، از عناصر سازه‌ای، مبلمان و پانل‌های متحرک به جای دیوارهای صلب برای تقسیم فضا استفاده کردند.

الزامات ابعادی

در طراحی داخلی استانداردهای دسترسی، مسیرهای فرار از آتش و حداقل ابعاد فضا بسیار مهم و ضروری بوده و یک طراح داخلی می‌بایست این موارد را برای رسیدن به نتیجه‌ای مطلوب و چیدمانی مناسب برای فضا، حتماً در نظر بگیرد. در حال حاضر منابع زیادی برای مشخص کردن ابعاد فضاهای مختلف بر اساس کاربری‌ها وجود دارند. یکی از شناخته شده‌ترین مراجع در این زمینه کتاب معروف داده‌ها (اطلاعات) معماری اثر ارنست نویفرت است. لیکن امروزه با افزایش تراکم در شهرها و گران شدن قیمت املاک، شاهد ساخته شدن آپارتمان‌های کوچکی هستیم که در آنها این حداقل‌های ابعادی رعایت نمی‌شوند. این امر نشان‌دهنده آن است که الزامات ابعادی کم کم در حال نادیده گرفته شدن هستند. از این رو می‌توان گفت یکی از مهمترین نکات در طراحی داخلی، درک نیازهای کاربران در فضا است تا بتوان طرح‌های کاربردی و مناسبی را برای سناریوهای مختلف ارائه داد.

مبلمان

 مبلمان چه به صورت ثابت باشد یا متحرک، مستقیماً بر کیفیت هر پروژه طراحی داخلی تاثیر خواهد گذاشت. کار طراح داخلی این است که مطمئن شود مبلمان انتخابی برای پروژه عملکرد و کاربری فضا را تحت تاثیر منفی قرار نداده و مانع از وارد آوردن خدشه به ضروریات یک فضا همچون سیرکولاسیون شود. انتخاب مبلمان مناسب به ویژه در فضاهای کوچک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به همین دلیل است که در برخی موارد نیاز است برای یک فضا مبلمان خاصی به صورت سفارشی طراحی و ساخته شود تا بتوان حداکثر استفاده ممکن از فضا را برد.

نمونه‌ای از مبلمان بکار رفته در یک فضای داخلی معاصر

امروزه استفاده از مبلمان‌های متحرک مثل میز و صندلی‌های تاشو، رو به افزایش بوده و بسیاری آینده صنعت مبلمان را در تولید این گونه تجهیزات می‌دانند. از این رو در حال حاضر شرکت‌های متعددی وجود دارند که اقدام به تولید مبلمان مناسب برای فضاهای کوچک نموده‌اند. این امر به مرور زمان موجب می‌شود استانداردهای پیشین در خصوص ابعاد فضا دستخوش تغییر شده و شکل معاصرتری به خود بگیرند تا با نیازهای کاربران عصر حاضر همخوانی بیشتری داشته باشد. مثال‌های بسیاری از این نوع مبلمان وجود دارند که از جمله آنها می‌توان به مبل‌ها و کاناپه‌های فشرده و جمع و جور و ست میزهای غذاخوری که صندلی هایشان به سادگی در زیر میز قرار گرفته و فضای کمتری را اشغال می کنند؛ اشاره کرد.

گیاهان

شاید گیاهان جزو مبلمان منزل دسته‌بندی نشوند اما تاثیرشان در فضای داخلی به حدی است که نمی‌توان از آنها چشم‌پوشی کرد. گیاهان سلامتی را به ارمغان می‌آورند و باعث جریان یافتن زندگی در فضای داخلی می‌شوند. همچنین هوا را تصفیه کرده و ذرات شیمیایی مختلف را که در محیط‌های داخلی به وفور یافت می‌شوند، جذب می‌کنند. فضای مناسب برای نگهداری از یک گیاه یا گلدان با سایز متوسط حدود ۱۰ متر مربع است.
توجه: بمنظور آشنایی بیشتر در مورد تاثیر گیاهان در فضای داخلی توصیه می‌شود مقاله بیوفیلیا در طراحی داخلی را مطالعه کنید.

آسایش

با توجه به روند رو به رشد تراکم جمعیت جهانی، آسایش محیطی در فضاهای داخلی از اهمیتی بیش از پیش برخوردار شده است. با توجه به اینکه مردم بیشتر وقت خود را در فضاهای داخلی سپری می‌کنند؛ چنانچه این فضاها آسایش، امنیت و سلامت کاربران را تامین نکنند؛ نتایج فاجعه باری را برای سلامت جسم و روان مردم در پی خواهد داشت. آسایش در فضای داخلی دامنه وسیعی دارد. زیبایی بصری، رایحه خوش، نسیم ملایمی که از پنجره وارد فضا می‌شود و گرمای لذت‌بخشی که به هنگام ورود به یک فضا تجربه می‌شود، تنها بخشی از شرایطی است که به واسطه در دسترس بودن، استفاده از تکنولوژی‌های مختلف و راهکارهای متعدد، کیفیت زندگی ساکنان را افزایش می‌دهند.

برخی از مهمترین عوامل موثر در احساس آسایش در فضاهای داخلی عبارتند از:

• زیبایی شناسی و ادراک بصری
• آسایش صوتی
• آسایش حرارتی
• ارگنومی

زیبایی‌شناسی و ادراک بصری

زیبایی شناسی یک اصل کلیدی در طراحی داخلی است که خصوصیات خوشایند یک طرح را تعریف می کند. از نظر بصری، زیبایی شناسی شامل عواملی مانند تعادل، رنگ، حرکت، الگو، مقیاس، شکل و وزن بصری می‌شود. طراحان برای تکمیل قابلیت استفاده از طرح‌های خود، تلاش می‌کنند با چیدمان های جذاب، عملکرد فضای داخلی را افزایش ‌دهند. رنگ، روشنایی، عمق و ارتفاع نقش تعیین کننده‌ای در ادراک بصری فضا دارند و مشخص می‌کنند که فضای داخلی تا چه اندازه دنج، ایمن، تحریک‌کننده، آرام، انعطاف‌پذیر و یا راکد است.

آسایش صوتی

در فضایی که به لحاظ آکوستیکی و آسایش صوتی مناسب باشد؛ به راحتی می‌توان بدون بلند کردن صدا با دیگران صحبت کرد یا به صحبت‌های آنان گوش فرا داد. این مورد به ویژه در خصوص سالن‌های همایش، سخنرانی و مانند آنها اهمیت دو چندان دارد.

آسایش حرارتی

فضای داخلی نباید خیلی گرم یا سرد باشد. معمولاً دمای بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد به عنوان حالت ایده‌آل برای دمای فضاهای داخلی در نظر گرفته می‌شود. باید توجه داشت که سرما یا گرمای بیش از حد در داخل فضا نه تنها آزاردهنده است؛ بلکه می‌تواند در شیوع بیماری‌های مختلف نیز موثر باشد. هوای فضای داخلی باید تا حد ممکن سالم و تمیز باشد. بوها، کنه‌ها، قارچ‌ها و سایر ترکیباتی که برای انسان مضر هستند را می‌توان به کمک تهویه مناسب به حداقل رساند.

ارگونومی

شاید در بحث معماری و طراحی داخلی کمی عجیب باشد اما ارگونومی در حقیقت نظم و قاعده‌ای است که به طراحان کمک می‌کند تا فضا و لوازم کاربردی را متناسب با ویژگی‌های آناتومیکی و حتی روانی کاربران و ساکنان هر فضا طراحی کنند. ارگونومی رابطه بین محیط مصنوعی و اعمال و رفتارهای جسمی و روانی انسان را شکل می‌دهد. از این‌رو میزان موفقیت یک پروژه طراحی داخلی با تجزیه و تحلیل دقیق ارگونومیک مرتبط است. این تحلیل با مطالعه ابعاد و نسبت‌های بدن انسان که تنوع زیادی هم دارد آغاز می‌شود. تحقیقاتی وجود دارند که انسان‌ها را با توجه به این پارامترها طبقه‌بندی کرده و به طراحان کمک می‌کنند تا راه‌حل‌های موثر و انعطاف‌پذیری را برای اکثریت کاربران ارائه دهند.

مواد و مصالح و اندودها

در طراحی داخلی انتخاب مصالح، اندودها و پوشش‌های نهایی معمولاً تحت تاثیر عواملی مانند زیبایی، عملکرد و هزینه انجام می‌شود. اما مد نظر قرار دادن ترکیبات مواد و مصالح مختلف و تاثیری که این مواد در طول عمر مفید خود بر روی محیط می‌گذارند نیز حائز اهمیت است.

امروزه اکثر مصالحی که عرضه می‌شوند دارای برگه مشخصاتی هستند که منشأ، دوام،قابلیت بازیافت و خصوصیات بهداشتی و محیطی محصولات در آنها قید می‌شود و به مدد آن‌ می‌توان آینده فضایی که طراحی می‌شود و تاثیراتی که بر محیط می گذارد را ارزیابی کرد. به صورت کلی دربحث طراحی داخلی برای انتخاب مواد و مصالح مختلف و اندودها و پوشش‌های نهایی باید چهار عامل در نظر گرفته شوند که عبارتند از:

• کاربری فضا
• منشاء مصالح
• روش نصب یا استفاده
• ویژگی‌های اندودها و پوشش‌های نهایی

در ادامه در خصوص هر کدام از این عوامل توضیحاتی ارائه می‌شود:

کاربری فضا

در انتخاب مصالح باید کاربری فضا و تنوع کاربران در نظر گرفته شود. توصیه می‌شود به هنگام تصمیم‌گیری برای انتخاب مصالح مختلف به میزان و شرایط استفاده از فضا، امکان و چگونگی نظافت، سایش و فرسودگی مصالح و همچنین شرایط محیطی دقت شود.

منشاء مصالح

ترکیب مواد مورد استفاده در مصالح مختلف می‌تواند مقاومت، انعطاف‌پذیری، شکل‌پذیری و در نتیجه دامنه کاربرد آن را مشخص کند. حتماً می‌بایست به ترکیبات رنگ‌ها، پوشش‌های پلاستیکی، چسب‌ها یا مواد افزودنی که می‌توانند تاثیرات طولانی مدتی بر کیفیت فضاهای داخلی و در نتیجه سلامت کاربران داشته باشند؛ دقت شود.

 روش نصب یا استفاده

به منظور جلوگیری از وارد آمدن هزینه‌های اضافی و بروز خطا در مراحل ساخت و استفاده؛ توصیه می‌شود در فاز طراحی از نحوه نصب و استفاده از مواد و مصالح مختلف اطلاعات کافی کسب کرده و عملیات نصب حتماً توسط افراد متخصص و ماهر انجام شود.

ویژگی‌های اندودها و پوشش‌های نهایی

سطوح و پوشش‌های نهایی تاثیر بسیار زیادی بر راحتی فضا دارند. امروزه می‌توان سطوح مختلف را به صورت ضد لغزش، نچسب و یا ضد آب درآورد. در خصوص تمامی مواد و مصالحی که در لایه نهایی کار استفاده می‌شوند؛ سهولت نظافت، تسهیل در حرکت و مواردی از این دست را حتماً باید مد نظر قرار داد.

کلام پایانی

درک ابعاد فیزیولوژیکی آناتومیکی و روان‌شناختی انسان در طراحی داخلی برای رسیدن به فضایی راحت بسیار ضروری است. علاوه بر آن حتماً می‌بایست تنوع و تفاوت‌ها را نیز در نظر گرفت. برای نمونه همه افراد به یک شکل در فضا حرکت نمی‌کنند یا از شرایط فیزیکی یکسانی برخوردار نیستند. همچنین شرایط آسایش حرارتی افراد مختلف متفاوت است و همه در یک شدت نور مشخص احساس راحتی نمی‌کنند. از این رو در طراحی داخلی، در نظر گرفتن رویکردی جامع و چند وجهی که بیشترین سازگاری را با شرایط کاربران مختلف داشته باشد و بتواند فضا را برای آنها به ایده‌آل‌ترین حد ممکن برساند ضروری بوده و کلید دستیابی به این مهم؛ تجزیه و تحلیل عمیق شرایط جسمی و ذهنی کاربران است.

برای مطالعه مقالات بیشتر در مورد طراحی داخلی می‌توانید روی این لینک کلیک کنید

ترجمه و ارائه: تحریریه رسانه هنر و معماری ساباط

توجه: تعدادی از تصاویر موجود در این مطلب جایگزین شده‌اند.

 ماخذ: Archdaily